EYÜB SULTAN TÜRBESI VE TARIHÇESI
İstanbul Fethedilince ilk inşa edilen eserlerin başında Eyüp Sultan Türbesi gelir. Türbe’nin zamanla kaybolmuş olan yeri, Akşemdeddin Hazretlerinin keşfiyle İstanbul’un Fethi sırasında 1453 yılında bulunmuştur. Fatih Sultan Mehmed’in kendi kurduğu vakıf gereği cami ile beraber 1458 yılında inşa edilmiştir. Küfeki taşından inşa edilmiş sekizgen planlı türbe bölümü günümüze kadar orijinal olarak gelebilmiştir. Sultan I. Ahmed Devrinde Türbenin cami tarafına bir dua salonu ve hacet penceresi, giriş koridoru ve bir de sebil eklenerek türbe bu günkü şeklini almıştır. Türbenin kündekari sedef süslemeli türbe giriş kapısı 1453 yılından kalmış bir eserdir. Türbe kubbesindeki yekpare ağaçtan oyulmuş yuvarlak ayet kuşağı kısmı türbenin eskiden kalma diğer önemli ünik eserlerindendir. Sultan I. Ahmed devrinde türbenin bütün duvarları Topkapı Sarayı’ndan getirilmiş on altıncı yüzyılın ikinci yarısına ait meşhur İznik çini panoları ile dekore edilmiştir. Bilindiği gibi bu devir çinileri domates kırmızısı renkleri ve kabartma boyalıolmaları ile ün salmıştır. Türbe bu haliyle Topkapı Sarayı müzesi gibi, sanatsal olarak göz doldurmaktadır. Eyüp Sultan Türbesi, 1800 yılındaki deprem sonrası Camii ile birlikte yeniden onarım görmüştür. Eyüp Sultan Türbesi içerisinde bulunan, iki adet sancak ve gönderi, Eyüp Sultan Hazretleri’nin İstanbul halkına kıyamet gününde sancaktar olarak önderlik edeceğinin simgesi olarak türbede yıllarca muhafaza edile gelmiştir. Eyüp Sultan’ın türbesinin etrafı pek çok tanınmış Osmanlı Devletinin tanınmış büyüklerinin kabirleriyle çevrilidir. Eyüp Sultan Türbesi’nde bulunan ve bazıları müze deposunda bulunan 320 adet envanterli eser ve 90 adet demirbaş, toplam 416 eserin çoğunluğu Türbeyi ziyaret eden tanınmış Padişah, Padişah eş ve çocukları, Paşalar, Valiler ve bunun gibi insanların vakfettikleri hediyeleridir. Bu tezimizde bu eserlerin seçtiğimiz bazılarını örnek olarak anlatacağız.
KAĞIT CINSI (LEVHA VE KITAPLAR GIBI) ESERLER
Eyüp Sultan Türbesi’ne vakfedilen eserlerin çoğunluğu bu gruptandır. Bu eserlerin en kıymetlileri Topkapı Sarayı ve Türk ve İslam serleri Müzesine gitmiştir. Yine de Türbeler Müzesinin envanterinde Osmanlı devrinde çok tanınmış hattatların yazmış olduğu Kuran-ı Kerimler ve hat levhaları bulunmaktadır. Örnek olarak, Sultan II. Mahmud’un büyük ebatta yazmış olduğu “zikir” sözü yazılı levhasını, Sultan Abdulaziz’in “katığı” sanatı ile ürettiği Hadis-i Şerif levhalarını, Sultan III. Selim’in hattat Yesarizade’ye talik” olarak yazdırdığı “sözleri kendisine ait olan yazılı bir kıtasını, Hattat Hasan Rıza’nın Eyüb Sultan Hazretlerinin kabrinin bulunuşuyla ilgili yazmış olduğu levhasını, hattat Hafız Osman’ın Hilye-i Şerifi’ni, Hattat Kazasker Mustafa İzzet’in Ehl-i beyt’in isimlerini yazmış olduğu levhayı v.b.gibi daha bir çok önemli levhayı örnek olarak gösterebiliriz. Hattat Mahmud Celaleddin’in “Ya Hazreti Halid” istifli yazısı, hat sanatının şah eserlerindendir. Bu istif hattatlarca çok beğenilmiş bir çok hattat tarafından değişik örnekleri yazılmıştır. Eyüb Sultan Hazretleri’nin rivayet ettiği ve Hattat Rakım tarafından yazılan,
Resim 5: Âyet yazılı levha, 86 nolu envantere kayıtlıdır. Ceylan derisi üzerine kûfî hatla Bakara suresi 184’üncü âyet sonu ve 185’inci âyetin başı yazılıdır.
Resim 6: Levha Envanter No 63’e kayıtlıdır. Hasan Rıza hattıyla Şakayık-ı Numaniye kitabında Eyüp Sultan Hazretlerinin kabrinin bulunuşuyla ilgili metin Sultan II. Abdülhamidin emriyle yazdırılarak bu levha türbeye hediye edilmiştir.
Resim 7: 48 No’lu envanter numaralı hadis-i şerif Levhası, Kat’ı sanatıyla yazılmış bu eserde Sultan Abdülaziz Han’ın imzası bulunmaktadır. Levhada “Selametü’l-insan fi hıfzü’l-lisan” yazılıdır.
Resim 8: Sultan Abdülaziz Han’ın bir diğer hadis-i şerif levhası. Bu eser de katığı sanatıyla üretilmiştir.
Resim 9: Bu eser de kat’ı sanatıyla oluşturulmuştur. Ketebehü Süleyman imzalıdır 
Resim 10: Türbenin 40 no’lu envanterine kayıtlı olan bu eser’de Sultan III. Selim’in Eyüp Sultan Hazretleri için söylediği dört satırlık bir kıta şiiri yer almaktadır. Eserin hattatı Esad Yesari Efendi’dir.
71 nolu envantere kayıtlı hat levhası, hat sanatında ekol olmuş ve bir çok hattatlar tarafından zerendüt olarak taklit edilmiş bir eserdir. Bu levha” La havle ve la kuvvete illa billah” sözünü çok zikretmenin önemiyle alakalıdır.
METAL CINSI MALZEMEDEN YAPILMIŞ ESERLER
269 no’lu envantere kayıtlı Eyüp Sultan Hazretlerinin sandukasının etrafında bulunan gümüş şebeke, bir sanat şaheseridir. Üzeri tamamen ayet ve hadis yazılı bu eser, gümüş üzerine altın ve yaldızlı üretilmiş olup, bu bakımdan eşsiz bir eserdir. Yine Peygamber Efendimizin mübarek “ayak izi”ne ait gümüş çerçeve de manevi olarak çok önemli bir eserdir. Bu ayak izini, Sultan I. Mahmud Topkapı Sarayından getirerek Türbeye hediye olarak sunmuştur. Türbe sancaklarına ait üzeri hat yazılı, gümüş “alem” de çok önemli ve güzel bir eserdir. Bezmialem Valide Sultan’ın türbeye hediye ettiği yedi kollu gümüş avize de üzerinde bulunan Osmanlıca kitabesiyle dikkat çekmektedir. Yine, türbeye hediye edilen gümüş şamdan ve üzerinde bulunan gümüşten “Kelime-i Tevhid” yazılı mum süsü de önemli eserler arasındadır. Eyüp Sultan Türbesini ziyaret eden önemli şahsiyetlerin türbeye vakfetmiş olduğu elliye yakın gümüş askı ve kandiller, desenleri-şekilleri ve üzerlerine kazılı olan vakıf kitabeleriyle her biri çok önemli eserlerdir. Yine metal eserlerden, şifa dualarının yazılı olduğu taslar ve maşrapalar da diğr önemli eserlerdendir.
AHŞAP CINSI ESERLER
Eyüp Sultan Türbesi’ne vakfedilmiş sedef, bağa işlemeli flato ve oymalarla süslü çeşitli rahleler de Eyüp Sultan Türbesine vakfedilmiştir. Bunlar arasında yan yana Kur’an okumak için imal edilmiş sıra rahleler ilgi çekici ünik eserlerdendir. Yekpare sedeften işlemeli Sakal-ı Şerif kutuları da göz dolduran ahşap türbe eserlerindendir.
KUMAŞ CINSI MALZEMELER
Eyüp Sultan Türbesinde çok miktarda ipek kumaş üzerine gümüş simlerle işlenmiş dival işi (Maraş İşi) eserler mevcuttur. Bu eserlerin en önemlisi Eyüp Sultan Hazretlerinin sandukasının üzerine örtülmüş olan Kisve -i Şerif adı verilen sanduka örtüsüdür. Bu eserin üzerinde Eyüp Sultan Hazretlerini ve Sahabe ve Ensar’ı öğen Hadis-i Şerifler yazılıdır. Bu eser kendi başına bir şaheserdir. Bu guruptan eserler, Kademi Saadet dolabı örtüleri ,bayraklar, sürre torbası, Kabe-i Şerif Kuşak yazısından bir parça, Üzeri hat yazısıyla süslü kumaşlar, Sehpa örtüleri v. b. gibi örtüleri sayabiliriz.
Resim 11: Türbenin 179 no’suna kayıtlı bu eser üzerinde bu avizeyi türbeye Sultan II. Mahmud’un eşi ve Sultan Abdülmecid’in annesi Bezmi Alem Valide Sultan’ın hediye ettiği yazılıdır.
Resim 12 Gümüş şamdandır. Kaide kısmının orta bölümünde Türbeye vakfedenin adı yazılıdır. Depolarımızda daha başka şamdanlar da mevcuttur.
Resim 13 Gümüş Askı Kandil.Delik işi,ajur takniğiyle dekore edilmiş bir eserdir.
Resim 14: Gümüş ve sarı ve tombak’dan askı kandiller. Eyüp Sultan Türbesi içinde sanduka üzerinde asılı kırk kadar askı kandil asılıdır. Bunların çoğunda vakfedenlerin isimleri yazılıdır
Resim 15: Kadem-i Saadet Çerçevesi. 270 no’lu envantere kayıtlı olan bu gümüş eser Peygamber Efendimizin ayak izi’nin etrafında durmaktadır. Üzerinde tuğra şeklinde darb mührü bulunmaktadır.
Resim 16: Eyüp Sultan Türbesinde yanyana birkaç kişinin Kuran-ı Kerim okuması için imal edilmiş sıra rahlelerinden birisi budur. Aynı cins eserden abanoz ağacından yapılmış olan sıra rahleler de vardır.
CAM,TAŞ SERAMIK TÜRÜ ESERLER
Bu gurupta cam kandiller, Çiniden yapılma levhalar ve kandiller bulunmaktadır.
